Өзектілігі

Еліміздегі медицинаның маңызды мәселелерінің бірі мамандандырылған иммунологиялық көмек көрсету болып табылады. Клиникалық иммунология мәліметтері бойынша, біріншілік иммун тапшылығының (БИТ) таралуы халықтың 2,27% құрайды және нәрестелер өлімімен, инфекциялық синдромы бар науқастардың ауыртпалығымен, іріңді хирургиялық араласулармен, туберкулездің ауыр түрлері мен аутоиммунды патология, сондай-ақ зор бюджеттік шығындарды қажет ететін онкопатологиямен байланысты. Осылайша, жаңа туған нәрестелерді скринингтік тексерудің мақсаты симптомсыз, бірақ ықтимал ауыр немесе нәресте кезінде өлімге әкелетін ауруларды ерте диагностикалау және сәтті емдеу, осылайша алдын алуға болатын өлім мен медициналық шығындарды азайту болып табылады. БИТ скринингі үшін Т- немесе В-жасушаларының төмен деңгейімен немесе болмауымен сипатталатын биомаркерлер пайдаланылады: TREC немесе T-cell receptor excision circleТ-жасушалық лимфопения үшін және KREC немесе kappa-deleting recombination excision circle В-жасушалық лимфопения үшін. Оларды нақты уақыттағы сандық ПТР көмегімен құрғақ қан үлгісінен өлшеуге болады. Т және В жасушалары аз немесе мүлдем жоқ бастапқы иммун тапшылығы бар науқастарда TREC немесе KREC көшірме сандары өте төмен немесе анықталмайды. Нәрестенің өкше қан үлгісіндегі осы ДНҚ бөлшектерінің мөлшерінің төмендеуі ауыр PID анықтау үшін пайдаланылуы мүмкін екендігі көрсетілді.

Осылайша, жобаның идеясы – Т-жасушалық және В-клеткалық рецепторлардың (TREC және KREC) ДНҚ аймақтарын сандық анықтау негізінде нәрестелердің иммун тапшылығы жағдайына генетикалық скринингін жүргізу.

Дамыған елдерінің көбісі сәбилер өлімін азайтудағы маңыздылығын және бюджеттік қаражатты айтарлықтай үнемдеуді ескере отырып, бұл зерттеулерді жүзеге асырды. TREC/KREC скринингтік талдау салыстырмалы түрде арзан, жоғары сезімтал және денсаулық сақтау бағдарламаларына енгізілген. SCID (ауыр аралас иммун тапшылығы) – денсаулық сақтау саласына өте қымбат тұратын өлімге әкелетін ауру. SCID бар бір ғана баланы емдеу құны аймақтың барлық тұрғындары үшін скринингтік тексеруден өту құнынан жоғары болуы мүмкін. TREC/KREC талдауымен скрининг ерте анықтауды қамтамасыз етеді және нәрестеде ауыр инфекция, мүшелердің зақымдануы, қатерлі ісік, көбінесе лимфома және ақыр соңында өлім пайда болғанға дейін ерте емдеуге мүмкіндік береді. Сондай-ақ, NGS секвенирлеу нәтижелері туа біткен иммун тапшылығы жағдайларын ерте диагностикалауды жақсартады, бұл дер кезінде диагноз қоюға және дұрыс емдеуді бастауға ықпал етеді.

Жобаның мақсаты

Т-жасушаларының және В-жасушалық рецепторлардың (TREC және KREC) айналмалы ДНҚ бөлімдерін сандық анықтау негізінде жаңа туған нәрестелерге иммун тапшылығы жағдайына генетикалық скрининг жүргізу

Күтілетін нәтижелер

Осы конкурстық құжаттаманың талаптарына сәйкес осы жобаны іске асыру нәтижесінде мыналарды жариялау күтілуде:

– Science Citation Index Expanded бойынша индекстелген және (немесе) Web of Science базасындағы  импакт-фактор бойынша 1-ші (бірінші) және (немесе) 2-ші (екінші) квартильге енгізілген және (немесе) Scopus дерекқорында CiteScore процентилі кемінде 65 (алпыс бес) болатын ғылыми басылымдарда рецензияланған кемінде 2 (екі) мақала және (немесе) шолу  ;

– сондай-ақ Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрлігінің Білім саласында сапаны қамтамасыз ету комитеті ұсынған рецензияланған шетелдік және отандық басылымда кемінде 1 (бір) мақала немесе шолу;

Жобаны іске асыру нәтижесінде Т-жасушаларының және В-жасушаларының рецепторларының (TREC және KREC) айналмалы ДНҚ аймақтарын және патогенезіне қатысатын гендерді сандық анықтау негізінде жаңа туған нәрестелерді иммун тапшылығы жағдайларына генетикалық скринингтен өткізу туралы деректер алынады. Біріншілік иммун тапшылығы анықталады. Жұмыс нәтижелері жергілікті және халықаралық конференцияларда баяндалатын болады.

Жоба жетекшісі

Сихаева Нургуль Сабыржанқызы, PhD  Хирш индексі – 6

ResearcherID Web of Science: N-4590-2017; https://orcid.org/0000-0001-6419-9483

Зерттеу тобының мүшелері

 Ковзель Е.Ф. – иммунолог, медицина ғылымдарының докторы, профессор, Хирш индексі -3,Scopus ID 35275267200; https://orcid.org/0000-0002-2383-0264

Моренко М.А., иммунолог, м.ғ.д., профессор

Володченко С., дәрігер-ординатор

Салимова А., дәрігер-ординатор

Төлеужанова А., кіші ғылыми қызметкер

Романова А., кіші ғылыми қызметкер.

Жоба жетекшісінің және зерттеу тобы мүшелерінің жоба тақырыбына қатысты жарияланымдары

1. Klotoe B, Kacimi S, Costa-Conceicão E, Gomes H, Barcellos R, Panaiotov S, Haj Slimene D, Sikhayeva N, Sengstake S, Schuitema A, Akhalaia M, Alenova A, Zholdybayeva E, Tarlykov P, Anthony R, Refrégier G, Sola C. Genomic characterization of MDR/XDR-TB in Kazakhstan by a combination of high-throughput methods predominantly shows the ongoing transmission of L2/Beijing 94-32 central Asian/Russian clusters. BMC Infect Dis. – 2019;19(1):553. doi: 10.1186/s12879-019-4201-2. CiteScore – 4.8, Q2
2. Sikhayeva N., Talzhanov Y., Iskakova A., Dzharmukhanov J., Nugmanova R., Zholdybayeva E., Ramanculov E. Type 2 diabetes mellitus: distribution of genetic markers in Kazakh population. Clinical Interventions in aging (2018), 13, 377-388. doi: 10.2147/CIA.S156044. eCollection 2018., CiteScore – 5, Q1
3. N. Sikhayeva, A. Iskakova, N. Saigi-Morgui, E. Zholdybaeva, C.-B. Eap, E. Ramanculov. Association between 28 single nucleotide polymorphisms and type 2 diabetes mellitus in the Kazakh population: a case-control study. BMC Medical Genetics (2017) 18:76 doi: 10.1186/s12881-017-0443-2. CiteScore – 2.3, Q3
4. Ussenova O, Morenko M, Kovzel E, Schnaider K, Vlashenyuk K. Clinical case of stat3 gof immune dysregulation disease, ALPS. Georgian Med News. – 2020. PMID: 32965258. CiteScore – 0.3, Q3
5. Niespodziana, Borochova K., Pazderova P. et al., Kovzel E. Toward personalization of asthma treatment according to trigger factors. J Allergy Clin Immunol. – 2020, 145(6):1529-1534. doi: 10.1016/j.jaci.2020.02.001. CiteScore – 19.7, Q1

Қол жеткізілген нәтижелер

2023ж.

Жаңа туылған нәрестелердің демографиялық және клиникалық деректерінің электрондық базасы құрылды және жаңартылды, оның ішінде келесі мәліметтер: туған күні, сынама алынған күні, ата-анасының ұлты, жаңа туған нәрестенің жынысы, жүктілік мерзімі және туу салмағы, иммунитетке әсер ететін дәрілік препараттарды қолдану. жүктілік немесе биологиялық материалдарды құю кезіндегі жүйе , зерттеуге қатысушының, ата-анасының негізгі және қатар жүретін аурулары. Деректер базасына 28 күнге дейінгі қауіп тобындағы жаңа туған нәрестелер, соның ішінде дене салмағы аз және өте төмен шала туылған нәрестелер, ауыр туа біткен патологиясы және даму ақаулары бар жаңа туған нәрестелер, ауыр акушерлік анамнезі бар (түсік, өлі туу) аналардан туған нәрестелер кіреді. Сондай-ақ Қазақстанда біріншілік иммун тапшылығынан зардап шегетін 269 науқастың клиникалық деректер базасына талдау жасалды.