Өзектілігі

Көптеген ауылшаруашылық жүйелерде, соның ішінде Қазақстанда да, пестицидтерді кеңінен қолдануы топырақ пен жер астындағы сулардың ластанауына себеп болды, бұл денсаулық пен қоршаған ортаға айтарлақтай қауіптерді туғызады. Пестицидтерді ыдырататын бактериялармен негізгі рөл атқаратын биоремедиация ластанған субстраттарды қалпына келтіру үшін қолайлы, арзан және тиімді шешім болып саналады. Биоремедиациядан басқа, бактерияларды өсімдіктердің өсуін ынталандыру, фитопатогендерден қорғау, топырақ құнарлығын сақтау және арттыру үшін қолдануға болады.

Зерттеу мақсаты

Өсімдіктердің өсуін ынталандыруға потенциалы бар пестицид-ыдырататын бактерияларды оқшалау, анықтау, сипаттау және қолдану болып табылады. Алынған нәтижелер Қазақстанның ауыл шаруашылығында ластанған топырақтарды тазарту және өсімдіктердің өсуін ынтыландыру үшін тиімді шешімдермен қамтамасыз етіп, ауылшаруашылық жүйелерде қолданылатын пайдалы бактериялардың жинақтамасын кеңейтіледі.

Күтілетін нәтижелер

Егістік топырақ үлгілерінен, құмыра топырақ және ауылшаруашылық дақылдардың ризосферасынан эндемикалық пестицид-ыдырататын бактерия штаммдары оқшауланады. Генетикалық тізбектің негізінде изоляттар анықталады және кез келген адам немесе өсімдіктер патогендерін, сондай-ақ, потенциалды қауіпті изоляттар алынып тасталады. Штаммдардың пестицидтер ыдырату потенциалы анықталады және ең тиімді штаммдар таңдалады. Жауап бетінің әдістеме қолдану және экофизиологиялық жағдайларды реттеу арқылы пестицидтердің биодеградациясы оңтайландырылады. Пестицидтерді ыдырату потенциалы бойынша ең перспективалы изоляттар таңдалады.

Жоба жетекшісі

Жумакаев А. Р. Хирш индексі: 3, ResearcherID: GZG-9689-2022,

ORCID: 0000-0001-9022-0741, Scopus Author ID: 57193544703

Зерттеу тобы мүшелері

Абельденов С. К. Хирш индексі – 4, ResearcherID F-5139-2015,

ORCID 0000-0002-6974-9138, Scopus Author ID 56674705400

Саттарова А.К. ORCID 0009-0006-3841-2467

Жақсыбек Ж.Ж. ORCID 0009-0008-2385-6449

Жобаның ғылыми жетекшісінің және зерттеу тобының жоба тақырыбына қатысты жарияланымдары мен қорғау құжаттары

1. Zhumakayev, A.R., Varga, Vörös, Kocsubé, S., Ramteke, Szekeres, Vágvölgyi, Hatvani, Marik (2022) Characterization of the antagonistic potential of the glyphosate-tolerant Pseudomonas resinovorans SZMC 25872 strain against the plant pathogenic bacterium Agrobacterium tumefaciens.  Frontiers in Plant Science, section Plant Symbiotic Interactions. doi: 10.3389/fpls.2022.1034237
2. Allaga, H., Zhumakayev, A., Büchner., Kocsubé, Szűcs, Vágvölgyi, Kredics, Hatvani (2021) Members of the Trichoderma harzianum species complex with mushroom pathogenic potential. Agronomy, https://doi.org/10.3390/agronomy11122434
3. Zhumakayev, A. R., Vörös, Szekeres, Rakk, Vágvölgyi, Szűcs, Kredics, Škrbić, Hatvani (2021). Comprehensive characterization of stress tolerant bacteria with plant growth-promoting potential isolated from glyphosate-treated environment. World Journal of Microbiology & Biotechnology, https://doi.org/10.1007/s11274-021-03065-8

Алынған нәтижелер

Егістік топырақ үлгілерінен, құмыра топырақ және ауылшаруашылық дақылдардың ризосферасынан эндемикалық пестицид-ыдырататын бактерия штаммдары оқшауланды. Генетикалық тізбектің негізінде изоляттар анықталады және кез келген адам немесе өсімдіктер патогендерін, сондай-ақ, потенциалды қауіпті изоляттар алынып тасталды. Штаммдардың пестицидтер ыдырату потенциалы анықталады және ең тиімді штаммдар таңдалды. Жауап бетінің әдістеме қолдану және экофизиологиялық жағдайларды реттеу арқылы пестицидтердің биодеградациясы оңтайландырылды. Пестицидтерді ыдырату потенциалы бойынша ең перспективалы изоляттар таңдалды.